- ટેલિસ્કોપ પર એક નોબેલ વિજેતાની પણ સહી
- વિશ્વના 60 દેશની 100થી વધુ વેધશાળાઓએ હતી સ્પર્ધામાં
- 102 વર્ષ જૂની ફ્રાન્સની સ્પેસ રિસર્ચ સંસ્થાએ આપ્યું ઇનામ
વિશ્વના 60 દેશની 100થી વધુ વેધશાળાઓ વચ્ચે યોજાયેલી ‘100 અવર્સ ઓફ એસ્ટ્રોનોમી’ની સ્પર્ધામાં 10 દેશની વેધશાળાઓની વિશેષ ટેલિસ્કોપની ભેટ માટે પસંદગી થઈ છે, જેમાં ભારતની એકમાત્ર વડોદરાની ગુરુદેવ વેધશાળાનો સમાવેશ થાય છે. આ ટેલિસ્કોપ પર ત્રણ અવકાશયાત્રી (એસ્ટ્રોનોટ્સ) અને એક નોબેલ પ્રાઇઝ વિજેતાઓની સહી છે. કોઈ ટેલિસ્કોપ પર આવા ચાર મહાન લોકોની સહી હોય એવું આ ભારતનું એકમાત્ર ટેલિસ્કોપ હશે.
‘ફ્રાન્સની સંસ્થાએ કર્યું હતું આયોજન‘
ફ્રાન્સની ઇન્ટરનેશનલ એસ્ટ્રોનોમિકલ યુનિયન (IAU) દ્વારા ગત ઓક્ટોબર 2021માં ‘100 અવર્સ ઓફ ઓસ્ટ્રોનોમી’ નામની સ્પર્ધાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં જે વેધશાળાઓ અવકાશક્ષેત્રે દર વર્ષે 100 કલાક સંશોધન કરતી હોય અને અવકાશ વિશે લોકોને માહિતગાર પણ કરતી હોય, તેમને ભાગ લેવા માટે તેમની કામગીરી રજૂ કરવા આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું. એમાં વિશ્વના 60 દેશની 100થી વધુ વેધશાળાઓ સામેલ થઇ હતી. આ તમામમાંથી પણ શ્રેષ્ઠ કામગીરી કરતી માત્ર 10 વેધશાળાઓને પસંદ કરાઇ હતી. એમાં વડોદરાની ગુરુદેવ વેધશાળાનો સમાવેશ થયો છે, એટલે કે વિશ્વના 60 દેશમાંથી ગુજરાતની આ વેધશાળાએ દેશની સાથે વડોદરાનું ગૌરવ વધાર્યું છે.
‘ત્રણ એસ્ટ્રોનોટ્સ અને એક નોબેલ વિજેતાની સહી‘
વર્ષ 2009માં અવકાશનાં સંશોધનો માટે ગુરુદેવ વેધશાળાની શરૂઆત કરનાર વડોદરાના દિવ્યદર્શન પુરોહિતે જણાવ્યું હતું કે 60 દેશની ટોપ 10 વેધશાળાને અવકાશનું રિસર્ચ કરવા માટે એક ટેલિસ્કોપ આપવામાં આવ્યું છે, જેની ખાસ વિશેષતા એ છે કે તેના પર ત્રણ એસ્ટ્રોનોટ્સ અને એક નોબેલ પ્રાઇઝ વિજેતાની સહી છે. ભારતમાં કદાચ આ પ્રથમ એવું ટેલિસ્કોપ હશે, જેના પર એસ્ટ્રોનોટ્સ અને નોબેલ વિજેતાની સહી હોય. ભારતની એકમાત્ર વડોદરાની ગુરુદેવ વેધશાળાની વિશેષ ટેલિસ્કોપની ભેટ માટે પસંદગી થઇ એ આપણા સૌ માટે ગર્વની વાત છે.
‘સૌરચક્રની આગાહી સાચી પડી‘
ગુરુદેવ વેધશાળાના દિવ્યદર્શન પુરોહિતે જણાવ્યું હતું કે વિશ્વના ખગોળ વિજ્ઞાનીઓએ આગાહી કરી હતી કે આગામી સૌરચક્ર સાદું અને નિમ્ન કક્ષાનું હશે અને વધુ સૌર કલંક નહીં હોય, પરંતુ ગુરુદેવ વેધાશાળાએ સૂર્યના અભ્યાસ અને વૈદિક વિજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરીને કહ્યું હતું કે સૌરચક્ર મજબૂત હશે. આ આગાહી સાચી પડી છે. વર્ષ 2021માં સૌરચક્ર સક્રિય થવા લાગ્યું હતું અને માર્ચ 2022માં 75 સૂર્ય કલંક હોવા જોઇએ, પણ એના કરતાં વધીને146 થયા છે, એટલે કે બમણા સૂર્યકલંક છે. આમ, ગુરુદેવ વેધશાળાની આગાહી સાચી પડી છે કે સૌરચક્ર મજબૂત હશે અને એમાંથી ભીષણ સૌર જ્વાળાઓ નીકળી રહી છે.
‘કયા 10 દેશની વેધશાળાઓની પસંદગી‘
- ગુરુદેવ વેધશાળા, વડોદરા
- એક્સોડસ એસ્ટ્રોવર્લ્ડ, હોંગકોંગ, ચીન
- કોઉન્ટિંગ સ્ટાર્સ, પોર્ટુગલ, ન્યૂરોનારેડ, મેક્સિકો
- એસ્ટ્રોનોમિકલ અમેચ્યોર ક્લબ (AAC), સુદાન
- સિરિયન એસ્ટ્રોનોમિકલ એસોસિયેશન, સિરિયા
- યંગ એસ્ટ્રોનોમર્સ ડેવલપમેન્ટ એન્ડ કાઉન્સિલિંગ ઇનિશિયેટિવ, નાઇજીરિયા
- યુનિવર્સિટી ઓફ કરબલાનો ફિઝિક્સ ડિપાર્ટમેન્ટ, ઇરાક
- LJSA,અલ્ગેરિયા
- IAU નેશનલ આઉટરિચ કોર્ડિનેટર્સ ફોર ટ્યુનિશિયા એન્ડ લિબિયા
‘વડોદરાની વેધશાળામાં કયાં કયાં ઉપકરણો છે‘
- રેડિયોજોવ એન્ટેના: ગુરુગ્રહ, સૂર્ય અને આકાશગંગાના રેડિયો સિગ્નલ્સનો અભ્યાસ કરવા માટે.
- સુપરસીડ એન્ટેના: સૂર્યની અંદર થતા ચુંબકીય ફેરફારને કારણે પૃથ્વીના અયનમંડળમાં થતો ફેરફાર માપવાનું કામ કરે છે.
- ઓલ સ્કાય કેમેરા: ખરતા તારાની નોંધણી અને જોવાનું કામ કરે, સાથે જ વડોદરાના આકાશમાંથી પસાર થતાં ઉપગ્રહો, સ્પેસ સ્ટેશન, હબલ સ્પેશ ટેલિસ્કોપ જોવાનું કામ પણ કરે. જો એલિયાન્સ ઓબ્જેક્ટ પસાર થતા હોય તો એને પણ પકડી શકે.
- પીનહોલ કેમેરા: સૂર્યનો ઉત્તરાયણ અને દક્ષિણાયાન પાથ (રસ્તો) માપવાનું કે જોવાનું કામ કરે છે. આ પાથની આખી રેખાને અંકિત કરે છે.
- સોલર ટેલિસ્કોપ: સૂર્યને ઝૂમ કરીને આંખથી સલામત રીતે જોઇ શકાય છે. આ અમેરિકન બનાવટનું ત્રણ ઇંચનું ઉપકરણ છે.
- પ્લેનેટરી ટેલિસ્કોપ: એક ઇંચનું અમેરિકન બનાવટનું સાદું ટેલિસ્કોપ છે, જે ચંદ્ર, ગુરુગ્રહ, શુક્ર અને મંગળને નિહાળી શકાય છે.
- આ સિવાય આકાશના નકશાઓ, રિચર્સ પેપર્સ, પુસ્તકો, સીડી વગેરે પણ ઉપલબ્ધ છે.
‘કઇ કઇ સંસ્થાઓ સાથે એફિલિએટેડ છે ગુરુદેવ વેધશાળા‘
- નેશનલ એસ્ટ્રોનોટિક્સ એન્ડ સ્પેસ એડમિનિસ્ટ્રેશન(NASA)
- યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સી (ESA)
- યુરોપિયન સાઉથર્ન ઓબ્ઝર્વેટરી (ESO)
- સોસાયટી ઓફ અમેચ્યોર રેડિયો એસ્ટ્રોનોમર્સ (SARA)
- આઉટરિચ એસ્ટ્રોનોમી ડિપાર્ટમેન્ટ, ઇન્ટરનેશનલ એસ્ટ્રોનોમિકલ યુનિયન (OAD-IAU)
- યુનિવર્સિટી ઓફ વેલેન્સિયા, સ્પેન (UV)
- ઇન્ડિયન પ્લેનેટરિયમ એસોસિયેશન
- સ્ટેનફોર્ડ સોલર સેન્ટર, US
- અલ્ટો યુનિવર્સિટી, ફિનલેન્ડ
- ન્યૂ મેક્સિકો સ્ટેટ યુનિવર્સિટી એન્ડ SNL (US)
- ઇન્ટરનેશનલ પ્લેનેટરિય સોસાયટી
- ધ પ્લોનેટરી સોસાયટી
- જર્મન એરોસ્પેસ સેન્ટર (DLR)
- જાપાન એરોસ્પેસ એક્સપ્લોરેશન એજન્સી (JAXA)
- SED, UN, IHY, GSFC, JPL
- આ સિવાય વિશ્વની અનેક વેધશાળાઓ સાયન્સ પાર્ક સાથે સંકળાયેલી છે.